خاموش و روشن کردن چراغ مکان‌های مانند راهروهای طولانی و یا راه پله‌ها با یک کلید دشوار است به عنوان مثال زمانی که به یک راه پله وارد می‌شویم ابتدا چراغ را روشن می‌کنیم و هنگام خروج از سمت دیگر، خاموش کردن چراغ با کلید‌های عادی امکان پذیر نیست در این شرایط از یک مدار الکتریکی به نام رله ضربه‌ای استفاده می‌کنند به کمک این مدار می‌توان چراغ‌ها را از چند جا روشن یا خاموش کنیم به دلیل تاثیرگذاری حالت قبلی از روی حالت جدید (باز و بسته بودن تیغه آن) معروف به رله حافظه دار است در ادامه این مقاله به سوالات مانند رله ضربه‌ای چیست؟ پاسخ می دهیم همچنین کاربرد رله ضربه‌ای و نحوه سیم کشی آن آشنا می‌شویم.

رله ضربه‌ای چیست؟

معمولاً ساختار رله‌ها سیم پیچ است که برای قطع و وصل کردن جریان برق، آن در بخش مدار فرمان قرار می‌دهند.  در مدارهایی که چندشستی دارند این رله‌ها را نصب می‌کنند که با فشار دادن یکی از این نشستی‌ها برق خروجی وصل می‌شود با فشار دادن مجدد همان شستی و یا دیگر شستی‌هایی که به شکل موازی به یکدیگر وصل هستند، برق قطع می‌شود در واقع رله ضربه‌ای در هر وضعیتی که باشد با فشار دادن آن در هر شرایط برعکس می‌شود.

ساختار داخلی رله ضربه‌ای

رله ضربه‌ای از یک رله بویین با هسته آهنی تشکیل شده که در بالای آن یک اهرم قرار دارد زمانی که ولتاژ به بویین متصل می‌شود اهرم به سمت هسته حرکت می‌کند. معمولاً یک طرفه رله، بویین و طرف دیگر آن کنتاکت متصل شده است که در این وضعیت تعداد خروجی ترمینال سه عدد است و نیز ولتاژ اغلب این رله‌ها ۲۲۰ ولت است. برای متصل شدن رله به مدار از شستی استارت استفاده می‌کنند و همین دلیل با وصل شدن بویین به برق کنتاکت در رله  متصل می‌شود. با قطع شدن ولتاژ بوبین اتصال کنتاکت قطع نمی‌شود اما با متصل شدن دوباره ولتاژ به بویین، اتصال کنتاکت قطع می‌شود میزان جریان مجاز کنتاکتورهای داخلی همچنین نقشه اتصال رله توسط کارخانه سازنده روی آن درج می‌شود.

تفاوت رله ضربه ای با کنتاکتور

در واقع عملکرد رله ضربه‌ای همانند کنتاکتور و هر دوی آنها دارای یک شاسی لحظه‌ای هستنداما با فشار دادن شاسی لحظه‌ای کنتاکتور به مدار وارد شده و با رها کردن شاسی مدار کنتاکتور قطع شده و به حالت اصلی خود باز می‌گردد در صورتی که در رله ضربه‌ای با فشردن شستی لحظه‌ای وضعیت تیغه‌های رله تغییر می‌کند و بر خلاف کنتاکتور با رها کردن شاسی در حالت قبل بر نمی‌گردد و شاسی برای برگشت به حالت قبل نیاز به تحریک مجدد دارد اما یکی از مهمترین تفاوت رله ضربه‌ای با کنتاکتور میزان تحمل جریان برق آنها است به این معنا که تحمل جریان رله ضربه‌ای ۱۰ آمپر است در صورتی که کنتاکتورها در جریان‌های مختلفی مانند ۹ تا 1000آمپر قابل استفاده هستند.

کاربرد رله ضربه‌ای

معمولا برای کنترل یک مصرف کننده از چند نقطه رله ضربه‌ای کاربردی است یکی از موارد استفاده از این محصول در راه پله‌ها مجتمع مسکونی برای قطع و وصل کردن برق چراغ‌ها است البته برای این کار می‌توان از رله‌های تایمر دار هم استفاده کرد اما به دلیل پیچیدگی و هزینه نصب رله‌های تایمر دار همچنین دقت عملکرد رله ضربه‌ای این محصول پر کاربرد تر است زیرا در رله ضربه‌ای قطع و وصل کردن برق را می‌توان به صورت دستی انجام داد اما در رله تایمری به دلیل داشتن زمان مشخص چراغ‌ها خودکار خاموش می‌شوند.

نحوه سیم کشی رله ضربه‌ای

مدار الکتریکی رله ضربه‌ای ساده تر از رله تایمری است و به راحتی با کمک رله ضربه‌ای همچنین توسط شاسی اقدام به قطع و وصل کردن جریان برق نمود. همان طور که در شکل بالا مشاهده می‌کنید برای سیم کشی رله ضربه‌ای پیچ اول که با علامت K  مشخص شده است به معنای (کلید) را به کلید متصل می‌کنیم سپس پیچ دوم که با حرف L  درج شده به معنای (فاز) را به فاز متصل کرده و در پایان پیچ سوم که علامت آن L است به معنای (لامپ) را به لامپ متصل می‌کنیم بعد سر دیگر لامپ و کلید را به نول و صل می‌کنیم.

برای کنترل روشنایی توسط چند کلید می‌توان از رله ضربه‌ای استفاده کرد. با توجه به تصویر بالا برای سیم کشی مدار رله ضربه‌ای نیاز به یک رله ضربه‌ای چند لامپ به عنوان مصرف کننده و تعدادی کلید است. سه پیچ روی رله ضربه‌ای وجود دارد و طبق توضیحاتی که گفته شد کلید اول را وصل می‌کنیم و بعد دو سر سیم‌هایی که به کلید اول متصل هستند را به صورت موازی به کلیدهای بعدی وصل می‌کنیم. بر اساس تصویر بالا فاز را ابتدا به پیچ شماره 1 سپس به کلیدها و در آخر به شاسی‌ها متصل می‌کنیم همچنین از بخش خروجی شاسی‌ها به یک به یک دیگر انشعاب می‌دهیم و بعد سیم را به A1  وصل می‌کنیم و در پایان کار سیم نول را به A2  و به لامپ وصل می‌کنیم.

و یک نکته که باید به آن توجه کنید، استفاده نکردن از کلید‌های تک پل است زیرا قرارگیری این کلیدها به مدت طولانی در مدار موجب آسیب رسیدن به بویین رله می‌شود به همین دلیل بهترین گزینه استفاده از کلیدهای زنگ است.

کلام آخر

 همانطور  که در مطالب بالا گفته شده رله ضربه‌ای یک وسیله برای قطع وصل کردن وسایل الکترونیکی از چند نقطه است این رله حافظه‌دار با هر بار فشار دادن شاسی کنتاکت از حالت جدید به شکل قبلی خود برمی‌گردد به این معنا که اگر کنتاکت باز بود بسته و اگر بسته بود باز شود. امیدوارم با مطالعه این مقاله به سوال رله ضربه‌ای چیست؟ و نیز کاربرد رله ضربه‌ای متوجه شده باشید.